აღზრდის ხელოვნება
„მხითარ სებასტასის“ საგანმანათლებლო კომპლექსში მეცნიერულ-პედაგოგიური მეთოდების მრავალ ისტორიას წააწყდებით, რომელთა გამოყენებაც მოგინდებათ, მაგრამ ერთ რამეზე უნდა აღინიშნოს: აღმზრდელისა და პედაგოგის სწავლის საფუძველი თავისუფალ ბავშვზე დაკვირვებაა. საგანმანათლებლო კომპლექსი არის ცხოვრების საოჯახო სკოლა-ბაღი, სადაც 2 წლიდან აღზრდიან, ქმნიან და ასწავლიან ბავშვებს.
„ჩემი შვილი ძალიან ცუდად იქცევა, მე სახლში ვმსჯელობ, თქვენ სჯით ბაღში“.
მე, როგორც 2-5 წლის ჯგუფის მასწავლებელს, ეს სიტყვა არ მითქვამს ჩემი მუშაობის წლებში, არც მიფიქრია ბავშვის დასჯა. მე არ მაქვს უფლება შევზღუდო ბავშვის თავისუფლება და პატივი არ ვცეთ მას. დასჯა უცხო სიტყვაა. ჩნდება სიტუაციები, როცა გინდა ხმა ამოიღო და მკაცრად შეხედო მოსწავლის ცუდ საქციელს, მაგრამ გარწმუნებ, ნებისმიერმა მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ირგვლივ ბევრი ბავშვია, შეიძლება ურჩი მოსწავლე არ დაზარალდეს, ჭკვიანმა კი უფრო მეტად გააღიზიანოს და მეორე დღეს არ მოინდომოს ბაღში მოსვლა. ბაღი არის სუფთა გარემო, სადაც მასწავლებელი ბავშვის სათამაშოა, არის ორმხრივი ნდობა და სიყვარული როგორც ბავშვის, ისე მშობლის მიმართ, არასდროს განსაჯოთ ზედმეტად მკაცრად. „არა უშავს, ის ბაღი და ოჯახური თანამშრომლობა არის ბავშვების აღზრდის ორგანიზების პროცესი.
მშობლების ამბავი:
-ჩემს 2,5 წლის ქალიშვილს თათზე ხელი მოვკარი, რომ კარგად მოქცეულიყო, ჩაიცინა, მე კი სიცილი დავიწყე, ესენი პატარები არიან, არ ესმით.
მშობელთა კლუბთან სასჯელის თემაზე განხილვა ვცადე.
-ეს ოჯახური აღზრდის საკითხია, მე მკაცრი მშობელი ვარ, თუ შვილმა დამარტყა, ვუპასუხე, გააგებინე, რომ მტკივა.
რთულია, მაგრამ ის ბავშვი რომ დადის, მეგობრებს არ გააბრაზებს, სკოლამდელი განათლება ხომ არ არის ოჯახური აღზრდის გაგრძელება?
თამამად შემიძლია განვაცხადო, რომ მშობელი-შვილი-აღმზრდელის ჯანსაღი თანამშრომლობის ხიდი ყოველთვის ძლიერი უნდა იყოს.
მეკითხებიან: „თუ ბავშვი ძალიან ცუდად იქცევა ან საკუთარი თავის ზიანის მიყენებას ცდილობს, რას აკეთებ, არ გაბრაზდები, არ სჯი?
სამუშაო საქმიანობაზე დაკვირვების შედეგად სიტყვა სასჯელი დავყავი: „დამაჯერებელი სასჯელი“ და „არადამაჯერებელი სასჯელი“.
დამაჯერებელი სასჯელი. ვცდილობ, ჩემს მოსწავლეებთან ყველა საკითხი მოვაგვარო თანხმობით, დარწმუნებით და საუბრით, ასევე შევამჩნიე, რომ ბევრი მშობელი მშვიდად და ნაზად ექცევა შვილებს.
დამაჯერებელი სასჯელი. “საყვარელო, ძალიან მიყვარხარ, წავალთ ერთად ორცხობილა გავაკეთოთ? მე რაც გინდათ ვიყიდი (საჭმელს ან სათამაშოს შესთავაზებთ ბავშვს). ჩემს ტელეფონს მოგცემ, რომ მულტფილმი უყურო ან ითამაშო რამდენიც გინდა.” ჩვენ წავალთ პარკში ან სადაც გინდათ. „გირტყამენ, არ დაარტყან, უთხარი არ დაარტყან“.
არადამაჯერებელი სასჯელი. „არანაირად, არაფერს ვიყიდი, ბებიას სახლში არ წაგიყვან, შენს სათამაშოს შენს მეგობარს ვაჩუქებ, რადგან შენსას არ აძლევ, ზღაპარს არ წაგიკითხავ, თუ დაარტყა, შენც დაარტყი“.
დამაჯერებელი სასჯელი უფრო სამაგალითო და ეფექტურია ახლა მითხარით რა არის სასჯელი და არადამაჯერებელი სასჯელი.
მშობლების ამბავი თემაზე “სასჯელი”:
ასტღიკ ბეგლარიანი, ავაგიან სოსეს დედა
სასჯელი უმოკლესი გზაა…
სოსესთვის „ყველაზე დამსჯელი“ ძილის წინ მოთხრობის ან წიგნის კითხვა არ არის. მაგრამ ჩვენ მას ძალიან იშვიათად ვიყენებთ. ვფიქრობ, დასჯა ბავშვთან ურთიერთობის გაფუჭების ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფი გზაა. დასჯა არის ძალის ჩვენება, რაზეც პასუხს ადრე თუ გვიან მივიღებთ. რა თქმა უნდა, ბავშვების საქციელმა შეიძლება ხშირად გაგვაბრაზოს ან უსიამოვნო იყოს, შეიძლება უხერხულობა გამოიწვიოს, მაგრამ ჯერ ვცდილობთ ვისაუბროთ, ვილაპარაკოთ, ვისაუბროთ. სოსეს უყვარს სწავლა, ამიტომ ხშირად, როცა მინდა, რომ კონკრეტულად მოიქცეს, ვეუბნები, რომ ვასწავლი როგორ უნდა მოიქცეს ჭკვიანი ბავშვი. მე აბსოლუტურად წინააღმდეგი ვარ ფიზიკური დასჯის. ეს სისუსტის ნიშანია და ძალიან სახიფათო შედეგებს მოაქვს. ბავშვები სინათლეა, რომელიც უნდა იყოს სანუკვარი.
მარინე მარტიროსიანი, ხაჩატრიან რუზანას დედა
დასაჯა თუ მაგალითის მიცემა?
ბავშვები სწრაფად აღიქვამენ სიტყვებს, მოძრაობებს და ბაძავენ მეგობრების ქცევას, სასაუბრო ლექსიკას და მასწავლებლების ქცევას. სასიამოვნოა, როცა, მაგალითად, ბავშვს თმას ივარცხნი და ამბობენ, რომ მათი მეგობარი მარიამი ცოტა მაღლა და უფრო ლამაზად იჭერს, „აუ, მასავით შეკრავ და ბოლოს ჩემი თავი შეგიყვარდება“. ეს ყველაფერი მარტივი ჩანს, მაგრამ ეს არის ჩემთვის პედაგოგიკა. მაგალითად, როცა რაღაცის თქმა უნდა, მე სწრაფად ვეუბნები: „უთხარი რუზ“ და ის მეუბნება: „ნუ ამბობ, რუზ, თქვი შენი მეგობარი ანას მსგავსად. მე ვუსმენ, ძვირფასო რუზ“.
ბავშვი ღრუბლივით ითვისებს ყოველ სიტყვას და ქცევას და ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია აღზრდა ორმხრივი და ურთიერთდაკავშირებული იყოს.
პედაგოგიკაში ვერიდები და თითქმის ვცდილობ არ გამოვიყენო სიტყვა „დასჯის“ ავუხსენი, რომ ესა თუ ის საყვარელი სათამაშო ან აქტივობა ცოტა ხნით არ იქნება ხელმისაწვდომი. ამით მინდა მისი ყურადღება გავამახვილო მის საქციელზე, როგორიც არის დას დაარტყა და მისი სათამაშოები დაამწუხრა. რა ვქნათ, მე მიყვარს ჩემი და, ვამბობ, რომ ბოდიშს გიხდით, ამას ვამართლებ, ასე არ უნდოდა, შემთხვევით მოხდა და ახლა ბედავს მისვლას და ჩახუტება. განებივრებული დის მიმართ სიჯიუტის შეცვლა რთულია, მაგრამ მუშაობს. შექება ძალიან გვეხმარება წინააღმდეგობის დროს. ამ ბოლო დროს ძალიან უყურადღებოდ ეკიდება სათამაშოებს, საჩუქრის მიღების შემდეგ არ ზრუნავს მათზე, სწრაფად იბეზრებოდა სათამაშო, მაგრამ არც დას ნებდებოდა, არ ეჭირა, ტკივილს აყენებდა ან უბიძგებდა დას. ჩემი და პატარაა და ძალიან ვნერვიულობდი, რომ დაშავებულიყო. ჩემს დას ჩავეხუტე, მიყვარდა და ავუხსენი, რომ მსგავსი არაფერი გაეკეთებინა.
ერთხელ ვუთხარი, რომ დაისჯება-მეთქი და პასუხად თქვა:
“დედა, რა არის სასჯელი?”
და შიგ სიხარულსაც და სევდასაც ვგრძნობდი, რადგან ჯერ ერთი, ეს სიტყვა მისთვის მართლაც უცხო იყო, გამოთქმაში და ქცევაში, მერე კი სევდას ვგრძნობდი, რომ თავი ვერ შევიკავე და სიტყვა გამოვასწორე.
ვცდილობ ძალიან ფრთხილად ვიყო მის სიტყვებში, ის ძალიან ემოციურია, განსაკუთრებით დასთან ურთიერთობისას და მეტი ყურადღება სჭირდება.
მე ვხდები მისთვის მაგალითი ჩემი შვილის აღზრდით, საუბრებითა და დისკუსიებით, თამაშითა და მოთმინებით. ბავშვი ყოველდღიურად განიცდის სხვადასხვა ემოციებს, ურთიერთობს სხვადასხვა ასაკის ადამიანებთან და შთაბეჭდილებას ახდენს მათი სიტყვებით, ქცევით და გარეგნობით. ისინი ბაძავენ და მოდელობენ ამა თუ იმ ადამიანს, განიცდიან გაოცებასა და აღფრთოვანებას, გრძნობენ სევდას და ბედნიერებას და ამ გზაზე ერთადერთი, რისი გაკეთებაც მშობლებსაც და მასწავლებლებსაც შეუძლიათ, არის ბავშვების ბუნებრივ მდგომარეობაში მონაწილეობა მათი ასაკობრივი მახასიათებლების მიხედვით და მეტი მოთმინება, ხელოვნურად აკრძალვის, დასჯის, მოზიდვისა და ბიძგის ნაცვლად.
ნაირა გაბრიელიანი, სემირჯიან ლოლას დედა
დედის დღიური: სასჯელი
ჩემს ბავშვობაში დასჯა ან სასჯელი ნიშნავდა მამის ან დედის მკაცრი მზერის მიღებას, ეზოში თამაშს მოკლებულს და ძალიან გრძელი დავალებებისა და დავალებების მოსმენას.
რაც შემეხება მე, როგორც სხვადასხვა ასაკისა და სქესის ბავშვების დედა, ვცდილობ ჩემი შვილების დასჯას ჩემი გზით. სიტყვა „სასჯელი“ არ მიყვარს, რადგან ხანდახან უარყოფით კონტექსტს ატარებს, მაგრამ ბავშვის უხამსი ან ბოროტი ქცევის შემთხვევაში ადაპტირებულ მეთოდებს ვიყენებ, იმის გაგება, თუ რა არის ყველაზე ეფექტური თითოეული ბავშვისთვის.
ჩემი შვილის შემთხვევაში, როცა ვხედავ, რომ მას თამაშებში ან ვიზუალურ ყურადღების მიქცევაში ხვდება, მის დროს ვზღუდავ. თხუთმეტი წუთი ეთმობა გაკვეთილებს, შემდეგ კი 15 წუთი ეთმობა კომპიუტერულ ან ონლაინ თამაშებს. მიზანია, მან შეძლოს დრო სწორად მართოს, გააცნობიეროს საზღვრები მნიშვნელობასა და დასვენებას შორის.
და თუ მისი ტანსაცმელი უწესრიგოდ არის დაწყობილი და არ სურს მათი დალაგება ან მიყრუებულს დატოვებს, მე უბრალოდ ვიღებ მათ და ვდებ დერეფანში. ეს მისთვის იმის ნიშანია, რომ ერთმანეთის პატივისცემა სახლში წესია, სახლის სისუფთავე კი თანაბარი პასუხისმგებლობაა.
ჩემი ქალიშვილის შემთხვევაში, რადგან ის მხოლოდ ოთხი წლისაა, ყველაფერი უფრო რთულია. მიუხედავად იმისა, რომ შეთანხმების დიდი სურვილი მაქვს, ის მაინც ხშირად მოუსვენარია და ყოველთვის ვერ ხვდება, რისთვის არის საყვედური თუ სასჯელი, აკრძალვა და შეზღუდვები. თუმცა, ვცდილობ ვისწავლო, რომ მისი დღეები მხოლოდ სურვილებისგან არ უნდა შედგებოდეს. ზოგჯერ „სასჯელი“ არის შეზღუდვა წვრილმანებზე: მულტფილმის ყურება, კანფეტი, ან ბოსტნეულის ერთად დაჭრა, ტორტის გამოცხობა. ასეთი მოვლენები მას აძლევს შესაძლებლობას გადახედოს პროცესს.
იმის თქმა, რომ არ ვბრაზდები და არ ვსჯი, როცა საჭიროა, არაფრის თქმაა.
ფსიქოლოგიის მიხედვით, ბავშვი სწორად უნდა დაისაჯოს, რომ არ დაზარალდეს მათი გონებრივი სამყარო და არ დაირღვეს ნორმალური ასაკის შესაბამისი განვითარება.
დაისაჯოს სწორად, დაისაჯოს არასწორად და ასევე განასხვავოს სასჯელის მიუღებელი და სწორი სახეები.
არ ვეთანხმები, როცა მშობელი ან აღმზრდელი ეუბნება შვილს:
-დღეს დაისჯები.
2-4 წლის ბავშვებმა ყოველთვის უნდა იგრძნონ თავი დაცულად მშობლისა და აღმზრდელის მიერ.
აღზრდისას აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ ბავშვის ფსიქოლოგიური თავისებურებები ბავშვს აქვს საკუთარი ეგო, თვითკონტროლს ადრეული ასაკიდანვე დიდი მნიშვნელობა აქვს აღზრდის პროცესში და ადრეული ასაკიდანვე ვაქცევთ მათ საზოგადოებრივ საქმიანობაში და სოციალურ ინტერაქციაში.
ძალიან გვიყვარდეს ბავშვები, ისინი უფროსების მიბაძვით იზრდებიან, სანამ ბავშვს დავსჯით.